ÇOCUKLARDA DİL VE KONUŞMA GELİŞİMİ

Çocuğun dil gelişimi doğumdan itibaren izlendiğinde doğuştan getirdiği bir ses kapasitesinin olduğu görülmektedir. Doğumdan sonraki ilk aylarda bebek ağlama, gülme, hıçkırma, bağırma gibi kendiliğinden birtakım sesler çıkartırken; dışarıdan işittiği sesleri de taklit etmeye başlar. Ses taklitleri, hece tekrarları ve ilk sözcüğün söylenmesi gibi dil gelişimindeki belirgin aşamalar izlenerek, çocuğun konuşulanları anlaması ve konuşmaya başlaması gerçekleşir. Çocuk olgunlaştıkça konuşma üzerindeki denetimi artmakta, bunun yanı sıra çevrenin ve eğitimin gelişim üzerindeki etkinliği de önem kazanmaktadır.

Dil ve Konuşma Gelişim Aşamaları

Çocuklarda dil ve konuşma becerilerinin kazanıldığı yaşlar sabit ve değişmez değildir, önceden tahmin edilebilir bir sıra izlediği söylenmektedir. Buna göre;

Çocuk önce ağlayarak konuşur

-Yumuşak seslere mırıldanarak, sert, yüksek seslere korkup ağlayarak tepki verir.

-Sesi gözleri ile takip eder.

Seslerle oynar, taklit eder, ses üretir

Seslerdeki değişiklikleri ayırt edebilir. Ayırt etme yavaş yavaş anlamlı hale gelir.

Başkalarının çıkardığı sesleri tekrarlarlar.

Şaşkınlığını, sevincini; hareketleri ve çıkardığı seslerle ifade eder.

Sözcük üretmeye başlar

-Telaffuzu tam anlaşılır değildir. Tek sözcük, ses ve mimiklerle desteklenerek, tüm bir cümle yerine kullanılabilir.

-Anladığı sözcük sayısı, kullandığı kelime sayısından fazladır.

Sözcük dağarcığı gelişir

-Sözcükleri bir araya getirerek kısa cümleler kurmaya başlar, oldukça anlamsız sözcükleri art arda kullanabilir.

-Başkalarının söylediği sözcükleri tekrarlarlar.

-Konuşmasının giderek daha anlamlı hale geldiği görülür.

Dört-beş sözcük uzunluğunda cümleler kurar

-Sürekli konuşmak ister.

-Söylemek istediği sözcükleri çabuk bulamaz ve kolaylıkla kullanamaz.

-Bu dönemde çocuğun düşünme hızı sözcükleri çıkarabilme hızından fazladır. Çocuk konuşurken duraklar; ses, hece ve sözcük tekrarları yapar.

Cümleler uzun ve çeşitlidir

-Konuşmasını dinleyiciye göre değiştirme becerisi gösterir.

-”Eğer,….. zaman ve çünkü….” Gibi bağlaçlar kullanabilir.

-Espri yapar, değişik ve acayip sözcükleri gülünç bulur.

-Ezbere şiir, şarkı… söyleyebilir.

Çocuk okul çağına geldiğinde konuşma şekli ve grameri, çevresindeki konuşma şekline uyar

-Dil ve konuşma bundan sonra da gelişmeye devam eder. Bazen bazı sesleri daha sonraki yaşlarda kazanabilir.

Gecikmiş Konuşma

Gecikmiş Konuşma Nedir?

Çocuğun konuşması yaşından beklenenden çok geri ya da konuşma gelişimi açısından çok daha yavaşsa, o çocuğun konuşması gecikmiş konuşma olarak adlandırılır.

Gecikmiş Konuşmaya Ne Yol Açar?

Çocuğun konuşmasının neden geciktiğini öğrenmek alınacak önlemler konusunda bir fikir verebilir. Zihinsel yetersizlik temel becerilerin gelişimini geciktirebilir, hatta engelleyebilir. Yarık damak, tavşan dudak gibi konuşma organlarında oluşan bir problem doğrudan dil ve konuşma gelişimini geciktirebilir. Fiziksel yetersizlik, işitme kaybı ve görme özrü gibi bazı duyusal kayıplar, erken dil ve bilişsel gelişim için önemli olan deneyimleri engelleyebilir, bu durumda da çocuk çevrenin ve duyuların zengin kaynağından ve sonuç olarak bilgiden yoksun kalabilir. Uzun süreli hastalıklar ve çocuğun sık sık hastalanması da dil ve konuşma gelişimini geciktirebilir.

Eğer çocuğun çevresinde ilgisini çeken, dil ve konuşma gelişimini destekleyen bir ortam yoksa gelişimi daha yavaş olabilir. Bu konudaki uyarıcıların yetersizliği, uyarım eksikliği konuşmada gecikmeye yol açabilir. Çocuklar yetişkinlerle ve yaşıtlarıyla birlikte oynamak isterler. Yetişkinler de çocukların bu özelliğini dikkate alarak onlarla oyun oynamaya, konuşmaya uygun ortamlar yaratmalıdırlar. Çocuğun ait olma, sevme ve sevilme, kabul edilme gibi gereksinimlerinin giderilmemiş olması duygusal yoksunluğa yol açabilir. İki dil konuşulan ev ortamı, baskıcı aile tutumları, düşük sosyoekonomik düzey gibi çevresel faktörler de dil ve konuşma gelişimini geciktirebilir.

Bazen çocuğun geçmişinde veya çevresinde, konuşmasındaki gecikmeye etki edecek herhangi bir neden görülmeyebilir. Bazen de birçok problem vardır. Fakat hiçbiri dilde gecikme yaratacak kadar önemli ya da şiddetli değildir. Çocuk her nedense konuşmamaktadır. Bu konuşmalarında gecikme olmuş birçok çocuk için geçerlidir.

Gecikmiş Konuşması Olan Çocukların;

-Kısıtlı sözcük dağarcıkları vardır. Ya hiç konuşmazlar ya da zor anlaşılan birkaç sözcük kullanabilirler.

-Yutma, çiğneme, salya akıtma sorunları olabilir.

-Düşünce ve isteklerini anlatmada zorlanabilirler.

-Jest, mimik, işaret kullanmaya yönelebilirler.

-İletişim kurmaya karşı isteksiz davranabilirler.

-Çevrelerindeki seslere, konuşmalara ilgisiz davranabilirler, dinlemez görünebilirler.

 -Anlaşılmaz sesler çıkarabilirler.

 -Çevreleriyle ve girdikleri yeni ortamlarda uyum güçlükleri gözlenebilir.

 -Yalnız kalmayı tercih edebilirler.

-İsteklerini, düşüncelerini dile getirirken hoş olmayan (vurma, çarpma, ağlama, bağırma gibi) tepkilerde bulunabilirler.

-Dikkat süreleri kısa ve dağınık olabilir.

-Kavramları geç ve

uzun zamanda öğrenebilirler.

-Bellekleri zayıf olabilir.

-Öğrendikleri bilgileri transfer edemeyebilirler. Yahya TURAN