TÜRKİYE KİRLİ HAVA SOLUYOR

Resmi verilere göre Türkiye’de hava kalitesini ölçen 304 istasyondan 157’sinde partikül madde yoğunluğunda ulusal limit değer aşıldı. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ise 7 istasyon dışında havası temiz olan yer yok.

Hava Kalitesi İzleme Raporu’na Türkiye’nin birçok kentinde hava kirliliği yaşanıyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2023 yılına ait Hava Kalitesi İzleme Raporu’nu açıkladı. Rapora göre Türkiye’de ölçüm yapılan istasyonların yarıdan fazlasında partikül madde kirleticisi (PM10) için ulusal limit değer aşıldı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) limit değeri açısından ise hava kalitesi iyi olan sadece 7 istasyon bulunuyor. Bakanlığın verileri hava kalitesinde alarm zillerinin çaldığını gösterse de durum bundan da kötü olabilir. Rapora göre mevcut 20 istasyonda hiç PM10 ölçümü yapılmazken, çalıştırılan istasyonların dörtte birinden yüzde 90’ın altında veri alındı.

PARTİKÜL MADDE NEDİR?

Partiküler maddenin esas kaynakları fabrikalar, enerji tesisleri, yakma tesisleri, inşaat faaliyetleri, yangınlar ve rüzgâr olarak sıralanıyor. Partiküllerin boyutu aerodinamik çapları 2,5 mikrometreden (μm) küçük olanlar PM2,5 ve 10 mikrometreden küçük olanlar PM10 olarak tanımlanırken, bu partiküller solunum sisteminde depolanabiliyor. Türkiye’de PM10 için yıllık ortalama limit değer bir metreküpte 40 mikrogram (µg m-3) iken Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bu değer 15. Dünya Sağlık Örgütü, PM2,5 için ise yıllık ortalama metreküpte 5 mikrogram limit değer belirlerken, Türkiye’de bu partikül madde için Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirlenen herhangi bir ulusal limit bulunmuyor.

KAHRAMANMARAŞ EN KİRLİ HAVAYA SAHİP

Çevre, Şehirlik ve İklim Değişikliği Bakanlığının Hava Kalitesi İzleme Raporu’na göre PM10 ölçülen 324 istasyonun 20’sinden veri alınamazken kalan 304 istasyonun 157’sinde yıllık ulusal limit değer aşıldı. 76 istasyondan ise yüzde 90’ın altında veri alınabildi. Geçen yılın PM10 ölçümlerine göre Türkiye’de havası en kirli illerin başında metreküpte 125 mikrogram ortalama değerle Kahramanmaraş geliyor.  Rapora göre Kahramanmaraş Kent Meydanı’nı, İstanbul-Göztepe (116), Hatay-İskenderun Merkez (96), Malatya, Iğdır ve Konya-Selçuklu (86), Mersin-Akdeniz (84), Kahramanmaraş-Elbistan ve Osmaniye (79), Aydın-Nazilli ve Konya-Karatay (77) izliyor.

HAVASI EN TEMİZ YERLER NERESİ?

Hava kirliliği 304 istasyonun 297’sinde ise Dünya Sağlık Örgütü’nün limit değerinin (metreküpte 15 mikrogram) üzerinde. Raporda DSÖ’ye göre PM10 limiti açısından en temiz havaya sahip olan yerler Kastamonu-Azdavay (12) ve Sinop-Erfelek (12) oldu. Bu istasyonları Antalya-Alanya (13), Balıkesir-Erdek (14), Konya-Sarayönü (14), Trabzon-Uzungöl (15), Artvin-Hopa (15) izledi. Artvin Hopa’daki istasyondan yüzde 90’ın altında kısıtlı veri alınabildi.

İNŞAAT VE DENETİMSİZ YIKIMLAR ETKİLİ

Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO) İstanbul Şubesinden Sedat Durel, “PM10 ölçümleriniz kötüyse, halk her şeyi solumuş olabilir” diyor. PM10’un toz olarak düşünebileceğini, tozun en temel kaynaklarından birinin ise inşaat olduğunu vurgulayan Durel, “Ülke koca bir şantiye alanına çevrilmişken, denetimsiz, tedbirsiz yıkımlar yapılırken kaliteli bir hava solumanız, PM10 kriterlerine uygun sonuçlar elde etmeniz imkânsızdır. Buna elbette deprem bölgesindeki kontrolsüz hafriyat taşımı ve sulama yapılmaksızın gerçekleşen hasarlı yapıların yıkımları ile sanayi kaynaklı kirliliği de eklemek gerekir” diye devam ediyor.

“Veri eksikliği başlı başına problem”

Durel’e göre Türkiye’de hava kirliliği konusunda veri eksikliği de problemlerin başında geliyor. Sedat Durel, her şeyden önce ilgili istasyonların ölçüm yapmadıkları gün sayısının raporda yer almadığını söylüyor: “Raporda okuduğumuz ortalama değerler yılın kaç gününün değeri? 10 mu, 100 mü, 365 mi? Bunu bilmiyoruz. Yıllardır Bakanlığın bu eksikliklerini ifade etmemize rağmen rapor bu bilgiyi gölgeliyor. Bu bağlamı ile ifade edilen değerleri bilimsel olarak yorumlamak çok doğru değil. Ancak rapor bu haliyle bile durum vahim diyor.” Öte yandan Durel, PM10 için yıllık ortalama bir limit varken ayrıca 24 saatlik maruziyet için de ayrı bir limit değerin söz konusu olduğunu hatırlatıyor. “DSÖ’nün, AB’nin ve Türkiye’nin 24 saatlik ortalama limit değeri 50 mikrogram. Bu değerin yılda 35 kezden fazla aşılmaması gerekir” diyen Durel, Bakanlığın raporunda bu kısma da hiç değinilmediğini söylüyor.

Haber Merkezi